1. KHÁI NIỆM

Trí tuệ nhân tạo (Artificial intelligence  – viết tắt là AI)

“Trí tuệ nhân tạo” mô tả máy tính và máy móc có thể bắt chước các khả năng giải quyết vấn đề và ra quyết định của bộ óc con người.

Trí tuệ nhân tạo khác với việc lập trình logic trong các ngôn ngữ lập trình là ở việc ứng dụng các hệ thống học máy (machine learning) để mô phỏng trí tuệ của con người trong các xử lý mà con người làm tốt hơn máy tính.

2. PHÂN LOẠI

Có hai cách mà Trí tuệ nhân tạo thường được phân loại. 

Một loại dựa trên việc phân loại các máy có hỗ trợ AI và AI dựa trên sự giống nhau của AI với tâm trí con người, khả năng của AI để nghĩ và thậm chí có thể cảm thấy giống như con người. Chia ra làm 4 nhóm:

• Máy phản ứng (Reactive Machine)

Đây là những dạng hệ thống trí tuệ nhân tạo lâu đời nhất có khả năng cực kỳ hạn chế. Chúng mô phỏng khả năng của tâm trí con người để đáp ứng với các loại kích thích khác nhau. Những máy này không thể tạo ra bộ nhớ hoặc sử dụng thông tin học được để ảnh hưởng đến các quyết định trong tương lai – tức là chỉ có thể phản ứng với các tình huống hiện tại.

Ví dụ cho điều này là IBM’s Deep Blue – một cỗ máy được thiết kế để chơi cờ vua với con người. Cỗ máy đánh bại kì thủ cờ vua Grandmaster Garry Kasparov vào năm 1997. Tuy nhiên nó không học hỏi hoặc cải thiện khi chơi mà dựa trên các chiến lược cờ vua được mã hóa trước – do đó, nó chỉ đơn giản là “phản ứng” lại.

• Bộ nhớ hạn chế (Limited Memory)

Máy bộ nhớ hạn chế là những máy mà ngoài khả năng của máy phản ứng thuần túy, còn có khả năng học hỏi từ dữ liệu lịch sử để đưa ra quyết định. Gần như tất cả các ứng dụng hiện có mà chúng ta biết đều thuộc thể loại trí tuệ nhân tạo này. Hầu như tất cả các ứng dụng AI hiện nay, từ chatbot và trợ lý ảo cho đến các phương tiện tự lái đều được điều khiển bởi bộ nhớ AI hạn chế.

•  Thuyết của tâm trí (Theory of Mind)

Con người có những suy nghĩ và cảm xúc, ký ức điều khiển và ảnh hưởng đến hành vi của họ. Dựa trên tâm lý này, các nhà nghiên cứu lý thuyết về tâm trí hoạt động, với hy vọng phát triển máy tính có khả năng bắt chước các mô phỏng tinh thần của con người. 

Chính lý thuyết về tâm trí này cho phép con người có những tương tác xã hội và hình thành xã hội. Lý thuyết về máy móc tâm trí sẽ được yêu cầu sử dụng thông tin thu được từ con người và học hỏi từ nó, sau đó sẽ thông báo cách máy móc giao tiếp hoặc phản ứng với một tình huống khác.

Một ví dụ nổi tiếng nhưng vẫn còn rất sơ khai của công nghệ này là Sophia, robot nổi tiếng thế giới được phát triển bởi Hanson Robotics, người thường tham gia các chuyến tham quan như một ví dụ ngày càng phát triển, cho công chúng về những gì robot có thể làm được. Mặc dù Sophia không có khả năng xác định hoặc hiểu được cảm xúc của con người một cách bẩm sinh, nhưng cô ấy có thể tổ chức các cuộc trò chuyện cơ bản và có khả năng nhận dạng hình ảnh và khả năng phản hồi các tương tác với con người bằng nét mặt thích hợp, cũng như ngoại hình giống người đến kinh ngạc. Tuy nhiên vài ý kiến cho rằng cô ấy như chatbot mà thôi.

• Tự nhận thức (Limited Memory)

Đây là giai đoạn cuối cùng của sự phát triển AI hiện chỉ tồn tại theo giả thuyết. AI tự nhận thức là một AI đã phát triển rất giống với bộ não của con người đến nỗi nó đã phát triển sự tự nhận thức. Loại AI này sẽ không chỉ có thể hiểu và khơi gợi cảm xúc ở những người mà nó tương tác, mà chính bản thân còn có cảm xúc, nhu cầu, niềm tin và ước mơ.

Hệ thống phân loại thay thế thường được sử dụng nhiều hơn theo cách nói công nghệ là phân loại công nghệ thành Weak AI – còn được gọi là Trí tuệ nhân tạo hẹp (ANI), và Strong AI – được tạo thành từ Trí tuệ nhân tạo chung (AGI) và Siêu trí tuệ nhân tạo (ASI).

• Trí tuệ nhân tạo hẹp (ANI)

Là AI được đào tạo và tập trung để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Weak AI sẽ thúc đẩy hầu hết AI xung quanh chúng ta ngày nay. Cho phép một số ứng dụng rất mạnh mẽ, chẳng hạn như Siri của Apple, Alexa của Amazon, IBM Watson và các phương tiện tự hoạt động.

• Trí tuệ nhân tạo chung (AGI)

Là một dạng lý thuyết của AI, trong đó một cỗ máy sẽ có trí thông minh ngang bằng với con người; AI sẽ có một ý thức tự nhận thức có khả năng giải quyết vấn đề, học hỏi và lập kế hoạch cho tương lai.

• Siêu trí tuệ nhân tạo (ASI)

Là AI sẽ vượt qua trí thông minh và khả năng của bộ não con người. Mặc dù Strong AI vẫn hoàn toàn là lý thuyết và không có ví dụ thực tế nào được sử dụng ngày nay, điều đó không có nghĩa là các nhà nghiên cứu AI cũng không khám phá sự phát triển của nó. Trong khi đó, những ví dụ điển hình nhất về ASI có thể là từ khoa học viễn tưởng, chẳng hạn như HAL, trợ lý máy tính siêu ác nhân, giả mạo vào năm 2001: A Space Odyssey.

3. ỨNG DỤNG CỦA TRÍ TUỆ NHÂN TẠO

Ngày nay, có rất nhiều ứng dụng trong thế giới thực của các hệ thống AI. Dưới đây là một số ví dụ phổ biến nhất:

Nhận dạng giọng nói (Speech recognition): Còn được gọi là nhận dạng giọng nói tự động (ASR), là nhận dạng giọng nói máy tính hoặc chuyển giọng nói thành văn bản và khả năng sử dụng xử lý giọng nói của con người thành định dạng viết. Nhiều thiết bị di động kết hợp nhận dạng giọng nói để thực hiện tìm kiếm bằng giọng nói

Ví dụ: Siri 

Dịch vụ khách hàng (Customer service): Chatbot trực tuyến đang thay thế. Những chatbot này trả lời các câu hỏi thường gặp (FAQ) xoay quanh các chủ đề 

Ví dụ bao gồm bot nhắn tin trên các trang web thương mại điện tử với tác nhân ảo, ứng dụng nhắn tin, chẳng hạn như Slack và Facebook Messenger

Thị giác máy tính (Computer vision): Công nghệ AI này cho phép máy tính và hệ thống lấy thông tin có ý nghĩa từ hình ảnh kỹ thuật số, video và các đầu vào trực quan khác và dựa trên các đầu vào đó, nó có thể thực hiện các hành động như cung cấp các khuyến nghị. 

Ví dụ: Nhận diện khuôn mặt, xe hơi tự lái trong ngành công nghiệp ô tô.

Công cụ đề xuất (Recommendation engines): Sử dụng dữ liệu hành vi tiêu dùng trong quá khứ, các thuật toán AI có thể giúp khám phá các xu hướng dữ liệu có thể được sử dụng để phát triển các chiến lược hiệu quả hơn. 

Giao dịch chứng khoán tự động (Automated stock trading): Được thiết kế để tối ưu hóa danh mục đầu tư chứng khoán, các nền tảng giao dịch tần suất cao do AI điều khiển thực hiện hàng nghìn hoặc thậm chí hàng triệu giao dịch mỗi ngày mà không cần sự can thiệp của con người.

4. CƠ HỘI

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang đi vào cuộc sống một cách mạnh mẽ, thay thế nhiều công việc thủ công, tốn sức lao động. Trên thế giới, các cường quốc đều xây dựng chiến lược phát triển riêng cho AI, lấy công nghệ AI làm cốt lõi cho sự tăng tốc của nền kinh tế. Tại Việt Nam, Chính phủ xác định công nghệ AI là sự đột phá, mũi nhọn cần được triển khai nghiên cứu. Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung tham mưu, định hướng để thúc đẩy phát triển công nghệ, trong đó tập trung nguồn lực cho phát triển trí tuệ nhân tạo (AI); đồng thời tiếp tục phê duyệt chương trình khoa học trọng điểm, hỗ trợ nghiên cứu phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo, liên kết các nhà nghiên cứu, đầu tư, doanh nghiệp, thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

5. THÁCH THỨC

• Thất nghiệp: ảnh hưởng đến vấn đề việc làm. Trong tương lai, công nghệ hoàn toàn có thể thay thế được con người để thực hiện một số công việc, điều này đương nhiên dẫn tới người lao động bị mất việc hoặc bị cắt giảm lương
• Đe dọa an ninh: Nhiều ứng dụng trí tuệ nhân tạo hiện nay có thể sử dụng cho mục đích quân sự hoặc thực hiện tấn công mạng. Công nghệ trí tuệ nhân tạo trong mạng xã hội có thể vô tình hỗ trợ và làm gia tăng các hành vi nguy hại. Tất cả những điều này đặt ra yêu cầu cần có những phương thức bảo mật an ninh mới.
• Bảo mật dữ liệu: Trí tuệ nhân tạo giống như một quy trình tối ưu hóa bằng dữ liệu với khả năng xử lý một lượng lớn dữ liệu đầu vào. Nhưng đôi khi những dữ liệu này có thể bị lợi dụng
• Siêu trí tuệ: Điều gì sẽ xảy ra nếu máy móc có trí tuệ vượt qua cả con người. Với sức phát triển của công nghệ như hiện tại, việc tạo ra siêu trí tuệ là hoàn toàn có thể.
• Trao quyền quản lý: nên trao quyền quản lý cho chính phủ hay khu vực tư nhân?

Nguồn: 

1. https://www.ibm.com/cloud/learn/what-is-artificial-intelligence
2. https://noip.gov.vn/vi_VN/web/guest/tin-tuc-su-kien/-/asset_publisher/7xsjBfqhCDAV/content/cong-nghe-tri-tue-nhan-tao-mot-so-van-e-anh-huong-toi-xa-hoi
3. https://www.thedifferenceengine.tech/blog/2019/11/an-introduction-to-artificial-intelligence-the-four-types-of-ai